यात्रामा तिमि 2...

म बुल्बुले तालको पानी अन्जुलिभरि लिएर तिम्रो अनुहार देखाइरहेथें। तिमि कलकल धाराहरुमा पानी खेलिरहेकि, ८-१० बर्षकि सुकोमल बच्चि बनेर। म बोलाइरहेथें-"छोरिले खेल्छे अब पानीमा, आमाले अल्मलिएको स्वाहेन - आउ छिट्टो, गाडी छुट्ने बेला भैसक्यो।"

सुर्खेत् कोहालपुरको ८६ KM धुले बाटोले बहुत कस्टप्रद बनाएथ्यो - हाम्रो यात्रा। मानिसको खांदाखांदले सास् फेर्न पनि गर्हो होला झै। तिमि गुनासो गरिरहेथ्यौ- "प्लेन मा गएको भएनि हुने नि।" म आफ्नो निरिहता पोखिरहेथें-"पछि पैसा कमाएपछि चडौंला - प्लेन मात्र के, हेलिकोप्टर नै लिएर घुमौंला नि!"

कोहलपुरबाट लक्षमणा सम्मको २२ KM चाहिं आरामदायी थियो। राम्रो पिच बाटो। मेरि घरपेटी आमै हामीलाई देखेर यति खुशी भइन् कि तिमिलाइ अंघालो हालेर आँशु खसाइरहेकि - मानौँ बर्षौं पछि उनका आफ्नै छोरा बुहारी घर आएका हुन। उनले त्यो दिन तेहिं बस्न खुब् कर गरिन्। जुन कोठामा ७ बर्ष अगाडि म बस्तथें त्यो खाली नै छ रे। तिमि गालि गरिरहेथ्यौ - "हजुर त कस्तो मान्छे, जस्ले जे भन्यो तेहि मान्ने। जां पायो तेहि म त बस्तिन।" म बुझाउन खोजिरहेथें - "यो कँ जाँ पायो तेहिं हो र। उहांहरु मलाई छोरा जस्तै मान्नु हुन्छ। डेरावला नै भएपनि आफ्नै घरजस्तो गेरेर म ८ महिना बसेथें - यहि कोठामा - मलाई एकदम माया लाग्छ उहांहरुको।" त्यो, त्यो घर थियो, जहां मैले जिवनको पहिलो जागिर गर्न पस्चिम तराइ जादा एउटा सुन्दर आतिथ्यता र अपनत्व पाएको थिए, डेरा गरेरै बसेको भएपनि। बर्दिया, तिम्रो देउडाकला, त्यो health post construction site र त्यो लक्षमणा गाउँ, मेरो पहिलो overseer जिवन, आहा......

भोलिपल्ट बिहानै हामी चिसापानीको चिसो पानीमा नुहाइरहेथ्यौं। कर्णाली नदि हिमालका हिउँहरु बोकेर त्यो चिसापानी हुंदै तराइतिर झरेकि छिन्।
-"राम प्यारी, कस्तो जाडो भयो।"
-"कस्ले नुहाउनु भनेको थियो त? अव म कसरी न्यानो बनाइदिउँ?"
यताउति हेरेथें। नजिकै कोहि थिएन। तिमिलाई म संगै तानेथें र त्यो चिसोपना लाई भुलेर हामि धेरै वेर पानीमा खेलिरहेथ्यौं।

कर्णाली आडको एउटा होटलमा खाना खाएर हामी पुलमा गएथ्यौं। त्यो विशेष पुल जो एउटा मात्रै पिलरमा उभिएको छ - विशाल पिलर। हामीले धेरै फोटोहरु खिचेथ्यौं।

धनगढि नेपलगन्ज को bus पक्डेर फर्किरहंदा बबइ सिंचाइ परियोजना छेउछाउ बर्दिया रास्ट्रिय निकुन्जाका हरिणहरुले तिमिलाइ देरै रमाइलो दिएका थिए। खुबै प्रफुल्ल मुद्रामा तिमि झ्याल बाहिर हेरिरहेथ्यौ।
-"कहिं त्यति रमाईलो नलाग्ने मान्छेलाई यो हरिण ले चाहि मोहनी लाएछ।"
-"चुप लाग्नुस् हजुर्। बेकारमा दिस्टर्ब गरेर आर्कालाइ। कस्ले भन्यो म अन्त बेखुसि थिए?"
-"हे हे, तेसो भए false assumption मा परिएछ।"


कर्णाली नदि बाटा नेपलगन्ज को कर्णाली होटल सम्म को यात्रा अहिले समाप्त भयो। तिमि थकित देखियौ। एक्छिन् थकाइ मारियो। तिमि फ्रेश् हुन र अरु तयारी मा लाग्यौ। ढिला भैसक्यो, कति time लगाउने होला यि आइमाइमान्छेहरु, अलिकता प्रेसर बढेछ कि कसो आफ्नो नि।-"हैन सकिएन? छिट्टो गर छिट्टो। जहिले नि तिमि ढिला गर्छौ।"

साँझखेर हामी टाँगा चडेर रुपेडिया गएथ्यौं। होटल बाट ४-५ KM मात्रै होल, सिमानाको सानो Indian बजार, रुपेडिया। बनियान हरु खुब सस्ता। "हजुर् एक्छिन् यतै बस्नुस् है" - तिमि खै कता हरायौ। एक्लै कहा लाग्या होला, यो अर्काको देशमा। कता कता रास्ट्रियता खड्किहाल्ने, सिमाना काट्न साथ। आखिर के होला यो सिमारेखा। एकैछिन् train station हेरेर फर्किदा अंध्यारो भैसकेको थियो, अर्काको देशमा, रात ब्याल। कता कता डर हो कि के हो मनमा। हतार हतार लम्किरहेथ्यौ हामी। सिमाना वारि तिर।

भोलि बिहानै बागेश्वरी भगवतीलाई दर्शन गरेर हामी रंगशाला तिर घुम्न निस्केथ्यौं। मलाइ खुल्दुली लाग्यो
- "के माग्यौ?"
- "किन भन्नु हजुरलाइ!"
- "मैले के मागे थाहा छ?"
- "के?"
- "छोरी - सुन्दर, तिमि जस्तै!"
- "मैले छोरा मागे, तर हजुर जस्तो हैन, अलिक smart।"
मौले तिम्रो टाउकोमा प्याट्ट पड्काएं
- "अनि न smart मान्छे संग किन हिडेकि त?"
- "म जो सुकै संग हिडौ, हजुरलाइ के मतलव!" मानौं तिमि कोहि अरु संग मेरो कुरा गरिरहेछौ।

रात्रि बस ५ बजे छुट्यो - नेपलगन्जबाट। लमहिमा बेलुकाको खना खादा मैले सुनाएथें - "पोहोर शाल यहिं हो माओबादीले आक्रमण गर्दा रात्रि बसका पनि दर्जनौं यात्री मारिएका।" तिमि त्रसित बनेउ। हतार गर्न खोजिरहेकि। छिट्टो त्यो ठाउं छाड्न पाए। तर तिमि driver होइन। उ त कहाँ हो 'खोया बिर्के' तान्दै होला।

बुटवल पुग्दा १२ मात्रै बज्यो। बस पार्कमा एक एक सोली चटपटे खाएर होटल खोज्न तिर लागियो। दिनभरको घुमाइ अनि ७-८ घन्टाको बस, थकान ले सिमा नाघिसकेझैं छ। तिमि भुसुक्क निदाइ सकेकी, म के के सोच्दै ढल्किरहेथें।

यात्रामा तिमि...

खन्ड १:
मंसिरको महिना थियो - मिठो घामले मन चन्चल बनिरहने। म सेतो घोडामा थिएँ, तिमि कालो मा। रातो सारी र सबैथोक रातो - अथाह सुन्दर र मनमोहक, घुम्टो भित्रै सुँक्क सुँक्क गरिरहेकि। धेरै मानिसहरु (जन्ति) अगाडि पछाडि लागेका, सिद्धकाली डाँडाबाट तल झरिरहेको।
पुष लाग्यो। दिनहरु छोटा भैसके र चिसो काफि बढिसकेको छ। विहान बाहिर कठांग्रिने जाडो छ। न्यानो अँगालोलाई छाडेर तिमि उठ्न विवस् थियौ।
"मलाई पंधेरो सम्म साथि गैदिनुस् न - अंधेरो छ, डर लाग्छ।"
म पनि उठेँ। घर पछाडिको पंधेरोमा मुख धुइरहदा औँलाहरु जम्लान झैं थिए। फर्किएर तिमिले आगो जोरेउ र दैलानो पोत्न लाग्यौ। म खोले पकाइरहेथे। दाजुले दुध दुएर ल्यउनु भयो। मैले चिया पकाइसक्दा तिमि भन्दै थियौ-"खाँदै गर्नुस् है, मैले भ्याएको छैन"
म भन्दै थिए - "तिमि त्याहा जाडोमा काम गरिर'छौ, म चाहिं खाइरहनु?"

फेरि माघ लाग्यो। विहानै कोदाको ढिंडो र दुध खाएर हामी दाउरा खोज्न निस्कियौं। पटुकामा मकै भटमास् र सुठुनी राखेर - खाजालाई। सेरा खोला पारी दामाको भिरमा पुग्दा नौ बजिसकेथ्यो। दाजु भिरका रुखहरुमा चडेर सुकेका हाँगा झारिरहनु भएथ्यो। म बटुली रहेथें। तिमि काउसो छल्दै काँडाघारीबाट स-साना सुकेका मुडाहरु तानिरहेथ्यौ। तर ध्यान मतिरै थियो तिम्रो - "धेरै भिर तिर नजानुस् है।" एक बज्न लाग्दा टुप्पीको चौतारोमा मैले कुर्सिंग भारि बिसाएथें - तिम्रो डोको संगै र एकैछिनलाई सुसेली हाल्दै थकाई मारेथ्यौं -

आलुदम चाना
लाई राखौं मायाँ नि लै लै
लामो सम्झना।

फागुनमा एकझर पानी पर्यो। दाजुले तल्लो टाहारमा बाझो फुटाइसक्नु भयो। डल्ला फुटाउंदा फुटाउंदै तिमि एक्कासी चिच्यायौ। कोदालोको पासोले खुट्टाको बुढी औँठो फोरिछौ। म बनमारा माडेर लगाइदिरहेथें।
"कत्तिवेर लगाएको भन्या, कस्तो दुखिसक्यो।"
"दुख पाइस मंगले, आफ्नै ढंगले। अलिक आँखा हेरेर पो काम गर्नु पर्छ"

मकै छर्ने वेला हुन लाग्यो। चैतको नि १० गते भैसकेछ। "ए बुढा, मल नबोक्ने कि कसो यसपाली।" तिमि छेडछडमा थियौ। "विहे गरेपछि पनि सबथोक आफैंले गर्नु पर्ने?"
अनि भैसी गोठको १५-१५ भारी मल बोक्दा डवली गरो भरिन लागेथ्यो।
"अलिक पातलो हालान राम पियारी, पछि पुग्दैन फेरि।"
"मलाई के थाहा पुग्छ कि पुग्दैन - हजुरको वारी।"
"कस्को वारी रे?" मैले तिम्रो दुबै कानमा समाएर सुस्तरी निधारमा चुमिदिदा रातो गाला पारिरहेथ्यौ -
"कस्तो छिल्लिएको होला - मान्छेले देखे भने।"

बैशाख जेठ पनि गयो। असार लाग्यो। मकै लह लह भैसके। पानी पनि परिरहेछ। आज रोपाईं। म वाउसे - तिमि रोपाहार। अरु पनि धेरै छन्। हिलो छ्यापा छ्याप - खुब रमाइलो छ। कामचोर बाहुसेहरु देखेर तिम्रो कन्सिरि तातेछ -
"गफ मात्रै गर्ने - वाउसे गरेको गति चाहिं सप्पै खाल्डै खाल्डा।"
"रोपाहार धेरै भएछन् - सप्पै छोपिसके - के गर्ने त" - म बाहाना बनाइरहेथें।

भदौको अन्तिमतिर होला - गैरी खेतमा धान गोडीरहेथ्यौं - सिम सिम सिम सिम पानिसंगै - घुम ओडेर। धानको पातले कस्तो नमाज्जा संग मेरो देब्रे आँखा पाछ्यो।
"मलाई मात्रै भन्नु हुन्छ - आफैं बेहोसी हुनुहुन्छ। छिट्टो घर हिड्नुस् - सेक्नु पर्छ।"
अनि फटाफट घर गएर सेतो टालोमा तातो भातको डल्लो राखेर मेरो देब्रे आँखा सेकिदिरहेथ्यौ।

असोज लाग्यो। आज दशैंको टीका। तिम्रो विहानै देखि फुर्ति नै बेग्लै छ - वर्षीको पोथ्रो नाघ्ने दिन। बुवाले सबैलाई टीका र जमरा लगाइदिनु भयो। मैले पनि तिमिलाई टीका लगाइदिएँ-
"आयु द्रोण सुते श्रीयम् च दशरथे सत्रु क्षय राघवेऐश्वोर्य लहुसे गतिस्च पवने मानम् च दुर्योधनेसुर्यो शान्ती वलम् च हलधरे शक्ति च कुन्ती सुतेसज्ञानी विदुरे भव ती भवतम् कृतिस् च नरायणे
जयन्ती मङलकाली भद्रकाली कपालिनिनवदुर्गाक्ष नमो नम।"

कति हतारो तिमिलाइ उकालो लाग्न! म भन्दा अगाडि अगाडि पिपलडाँडा पुगेर गाइरहेथ्यौ -
"मैले के गरौंतिमि आऊँछौ किअर्कै बे गरौं।"
"गर्ने लाई कस्ले छेकेको छ र - तर मेरै अगाडि रुएको चाहिं यो आँखाले देख्न नपरोस्।"
म आइपुग्नासाथ तिमि उठिहालेउ। मैले दाहिने हात समाएर तानें र सल्लघारीको चिसो सुसाइमा एक्छिन् थाकाइ मार्दै म देखाइरहेथें-"उ तेहिं हैन पुग्नु पर्ने। भन्ज्यांग भएर कि सोझै जाने हो - आधा घन्टा मा त पुगिहालिन्छ नि - के को हतार!"

कार्तिक महिना हो। धान पाक्न लागिसक्यो। पहिला खर नै काट्नु छ। विहानै मेलाम पस्यौं।"कुरै कुरो छ यता त" - तिमि दिक्क मन्दै थियौ।मैले मेरो मेलो तिमिलाई दिएर तिम्रो मैले लिएँ।"यता पनि कुरो र'छ" - तिमिलाइ मेरो मेलो पनि अप्ठ्यारै लाग्यो।"काफ्ले जाउ - कुरो छैन" - म रिसाएझैं गरें। काफ्ले तिम्रो माइति गाउँ, तिम्रो पारो तात्ने नै भो - "काफ्ले ले हजुरको के नै बिगारेको छ र?"
"जिस्काएको नि नबुझ्ने मेरी लाटी बुढि!", फकाउन कति गारो हुन्थ्यो तिमिलाई।

पुन: मंसिर लाग्यो। जाडो खुव रमाइलो हुन्छ। सबै खेतहरुमा कुन्यु बनिसके। आजा डुंड खेतमा दाईँ गर्ने दिन। बिहान निद्रामै हुंदा मधुर आवाज आयो -
"ए कान्छा, उड बाबु। पुगेर कुखुरो भुत्ल्याउनु पर्छ। पराल छिरोल्ने मान्छे नि कम छन्।"
मेरि प्यारी आमाको कोमल स्वरले कता कता निद्रा पातलिएछ क्यारे। सायद कोल्टे फेरें हुंला - AIT Student Village 12 A 1 मा।

क्रमस्...

सुर् न ताल्।

मन र माटो

Sep, 4, 2005.
C 21, Asian Institute of Technology, Bangkok.

सायद् जिवन गोरेटोहरुमा लमतन्न तेर्सिरहेका अनगिन्ति दिनहरुका केहि टुक्राहरु आजभोलि म खर्चिरहेछु, AIT का dormitory हरुमा, पुस्तकालय, स्कुल्, क्याफे र grocery store हरुमा, AIT Center र Korea House हरुमा।

Mathematically, जतिसुकै मसिनो टुक्रा तयार गर्नुस् जिन्दगीको, there exists a point in the open interval of that segment. तेसैले जिवन अविछिन्न यात्रा हो, continuous. नत्र त म यो AIT का लागि भनेर लेखिएको टुक्रालाई वाइपास गरेर २ वर्ष पछिको जीवन सुरु गरिदिन्थें हुँला - त्यहिं, जहाँ मेरो पन छ; मेरि आमा, मेरो गाउँघर्, पाखा पखेरा, उकाली ओराली, मेरो माटो, मेरो देश।

हो तेहि अविछिन्नतालाई भोगिरहेछु, म। Physically, देख्नमा माटो उस्तै हो; घरहरु उस्तै हुन् - भलै अलि बढि आधुनिक होलान्; मानिसहरु पनि उस्तै हुन् - सबै खान्छन्, खेल्छन्, कुरा गर्छन् - भलै भाषा भिन्न होला; वर्षा भइरहेछ, उस्तै - जसरि मेरो आँगनमा वर्षन्थ्यो; घाम उस्तै लागिरहेछ - भलै चर्को किन नहोस्; घांसहरु हरियै छन्; पानी ओरालो तिरै बगिरहेछ; चराहरु उडिरहेका छन्, तेसरी नै - जसरी मेरो रानी वनमा उड्ने गर्थे; विरालाहरु छन्, प्रसस्त, उस्तै, उसरिनै 'म्याउँ' गर्छन्।

फरक के त? फरक? सबैथोक् फरक्। जव मन फरक् छ भने यि सबै अभयवहरु कसरी एकै हुन सक्छन्? यो मन एउटा जे छ - तेसैमा जिवनको वास्तविकता चिप्लन्छ। म यि सबै उस्तै पनाहरुलाई दुरुस्ततामा मिलाउन सक्थिद। समग्रमा यि म जे उस्तै भनिरहेछु, त्यहिंनिर फरकपनको अभाश उजेल्लिन्छ। यदि केहि कुरा उस्तै वा उहि हो भने किन त्यस्लाई त्यसो भनिरहनु पर्यो र? यो उस्तै हो भन्नु त फरक कुरालाई नाइलनको पारदर्शी कपडाले ढाक्न खोज्नु मात्रै हो।

म सम्पुर्ण फरकपनाहरुबाट आफ्ना नयाँ दिनहरु ब्यतिथ् गरिरहेछु। कहिले देखि लाग्ला कि म अव फरकपनहरुबाट समानतामा उक्लिसकें? अवस्यै यि भिन्नताहरुलाइ समयले फिक्का वनाउँदै लैजाला। तर यो पक्का छ - कहिल्यै पनि यि भिन्नताहरु पुर्णत: निख्रिने छैनन्।

कहिल्यै पनि थाईल्यान्डको माटो मेरो हुन सक्दैन। कहिल्यै पनि मेरि आमा अरु कोहि हुन सक्दिनन्। कहिलै पनि मेरि सोल्टीनी कुनै चिम्रा आँखा गरेकि भियतनामी तरुनी हुन सक्दिनन्।

फेरिपनि, जिवन् अविछिन्न छ। तेसैले .....

सरर सुइटर् बुनेर, सुइटर् बुनेर,
बसौं साथि हो गाउँघरको मायाँ भुलेर।

सुर् न ताल्।

विदाईको त्यो पल

२०५९-५-११,
पुल्चोक क्याम्पस।

...................................
समय पंक्षि हो खुल्ला यसको बन्धन
बाधेर बाधिदैन उड्छ हरपहर;
दिन रातको पंख सेतो कालो
चालेर आकाशैमा उड्छ निरन्तर।
......................................

साच्चिकै समयका क्रुर चक्रहरु घुमि नै रहे र म वाध्य बनिरहेछु।

भावना भरि भरि स्‍मृतिका सुमनहरु सँगालेर, मन भरि भरि सितलताक उद्वेगहरु भरेर, मुटु भरि भरि संब्रिद्धिका सगुनहरु लुकाएर, आँखा भरि भरि प्रफुल्लताका करिस्माहरु अनुबन्धित गरेर, अन्जुलि भरि भरि शुभकामनाका कोसेलीहरु बोकेर, दिल भरि भरि टलपल् टलपल् बिक्षिप्तताहरु कुम्लो कसरे,
म विवस छु - मेरो मुटुको आधा टुक्रा कतै वाटोमै छाडेर आफुलाई असह्य चोट र व्याथाको परिधि हुँदै एकान्त तर्फ, अनकन्टार् तर्फ, आँधिवेहेरी तर्फ, छालहरु तर्फ धकेल्न।

म बाँधिएको छु, समयका जन्जिरहरु भित्र।

आज एउटा अन्तिम मौका हामीहरु सामु निमेश भरका लागि उपस्थित् छ - सहयात्रका लागि।
म चाहन्छु - आजको यो पल, हामी छाती भरि भरि कुराहरु साटौं, मनहरु साटौँ, अन्तरंगहरु साटौँ, मुटुहरु साटौँ - के भर आज उप्रान्त फेरि यस्तो अवसर् हामी पाउँला/नपाउँला; नाचौं, गाऔं, रमाइको गरौं।

आफ्ना आफ्ना कर्मका कचौराहरु लिएर भोलि त हामी आ-आफ्ना भाग्यका वारीहरुतर्फ फसल खोज्न लम्कनु नै छ - के भर पुन: वाटोमा भेटिउँला - नभेटिउँला, या भेटेनै पनि चिनौंला - नचिनौंला या चिनेरै पनि चिनेझैं गरौंला नगरौँला।त्यसैले आजै साटौँ साइनोहरु - स्‍मृति भरि भरि, आँचल भरि भरि, हत्केला भरि भरि।

...................................
आधि वाटो हिंडे पछि तिमि संग भेट भयो
जिन्दगीको हाम्रो यात्रा तेहिंबाट सुरु भयो
सानो मोडैमा।

थोरै अरु हिंडेपछि दोवाटो पो फेला पर्यो
जिन्दगीको हाम्रो यात्र तेहिंबाट टुटिगयो
सानो मोडैमा।
...................................

हामी बिच वाटोमा भेटियौं। हामीले हाम्रा उत्सर्गहरु संगसंगै उद्वेलित गर्यौं, हाम्रा आकाँक्षाहरु संगसंगै खुसी मनायौं, हाम्रो यात्राका धेरै मोडहरु/घुम्तीहरु संगसंगै पार गर्यौं।

र सत्य त यहि हो - कोहि कसैको जीवन पर्यन्त साथ रहन सक्दैन। चाहेर पनि हामी हाम्रा गोरेटोहरुलाई एउटै दिशातर्फ, एउटै विन्दुतर्फ निर्धारित् गर्न सक्दैनौं।

जीवनको वक्ररेखा - म चाहन्थें - मात्र विन्दु - टक्क अडिएको - तर संभव थिएन। तेसैले भोलित हामी आ-आफ्ना वक्ररेखा तर्फ लम्कनै छ। आजै मात्र हो हामीसंग - हाम्रा मनोभावनाहरु सापट लिन, दिन र चुक्ता गर्न। हामी अघाउन्जेल आजा हाम्रा दिलहरु साटौं; धेरै अरु रातहरु जस्तै आजको रात पनि हामी विताउँ - हाम्रो पारामा, फेरि भोलि कहाँ पाउँला र हामी यसरि संगसंगै न्याना पलहरु साट्न। मानौं आज घडीको सुइ रोकिएको छ, समय ठिंग उभिएको छ - किनकि हामी उभिएका छौं - हाम्रा भवनाहरु साट्न।

.............................
केहि मिठो वात गर
रात तेसै ढल्किदै छ,
भरे फेरि एकान्तमा
रुनु त छंदैछ।
.............................

सुर् न ताल्

"कलेज्" र प्रेम प्रसंगहरु

"कलेज" पढ्दा मेरा धेरै त्यस्ता प्रेमदाश साथीहरु पनि थिए जो प्रत्यक साँझ खाना पछि २-४ घन्टा आफ्नो नयाँ पिरतिको मिथ्या ओकलिरहन्थे - मानौँ म उनिहरुको जन्मसिध्ह स्रोता हुँ। र प्रत्यक भोलिपल्ट आफ्नो ठानिएकि प्रेयसि कोहि अर्को जवानसँग कुम जोडेर हिडिरहेकोमा गुनासो वा भनौँ दुखेसो पोखिरहेका हुन्थे। अझ धेरै यस्ताहरु पनि थिए - जो प्रत्यक बिहानी पुरानी प्रेयशीसँग सुरु गर्थे (कल्पनामा मात्रै) र प्रत्यक साँझ नयाँ प्रेयशीसम्म पुगिसकेका हुन्थे जो फिल्म् हलमा आफुभन्दा अगाडिको "रो" मा बसेकी होस वा "लोकल्" बसको दायाँ "सिट" मा। यो क्रममा यदि कसैले २ सब्द अलिक मीठो बोलिदिएको चाहिँ भए त उनिहरु घायल नै भैदिन्थे र रातभर उनैको कल्पनामा जागा बसिदिन सक्थे। र भोलि फेरि कुनै लोकल् बस को "रुट" परिनै हाल्थ्यो जसमा कोहि अर्को अनुहार उपस्थित भइ नै हाल्थ्यो।

म "क्याटागोराइज्" गर्न रुचाउँछु(चाहन्छु) - ती तथाकथित प्रेमीहरुलाई, जो तिनताका मेरो सम्पर्कमा थिए - "कलेजमा"। मानौँ भर्खरै बखान गरिएकाहरु पहिलो दर्जाका हुन। किनभने अरु पछिल्ला दर्जाहरुमा राख्न मिल्ने तथाकथितथाहरु पनि म भेट्टाइरहेको छु। एकथरि जो छन् - उनिहरु मानौँ दोश्रो दर्जामा पर्छन्। यो यसर्थकि उनिहरुको एक्तर्फी र एकोहोरो प्रेम पुगनपुग १ बर्स (१ शैछिक बर्स) जिवित रहन्छ। र जव नयाँ "सेसन" सुरु हुन्छ, पैयुँले नयाँ पात फेरेजस्तै उनिहरुका मानसपटलले पनि नयाँ प्रेमिका फेरिसकेक हुन्छन्।

मानौँ यस्तो हो - नयाँ "सेसन" बशन्त जस्तै भएर आउँछ, अनगिन्ति सुकोमल फुलहरुलाई फुलाएर, अनि एउटा स्वतन्त्र भमरा आफ्नो अन्तरले रोजेको जुनसुकै फुलमा पनि निस्फिक्रि बसिदिन सक्छ, सुवास लिन सक्छ, पुस्परस पान गर्न सक्छ - कसैको कुनै प्रतिरोध बिना। म यसो भन्न रुचाउँछु - ती उल्लु सथीहरु आफ्नो वास्तविक धरातललाई पातलो नाइलनको कपडाले छोपेर (जसबाट जे लुकाउन खोजिएको हो, त्यहि अझ प्रखर, स्पस्ट र उन्मक्त भएर प्रस्तुत हुन्छ वा भनौँ उजेलिन्छ) आफ्नो अन्तरमुखि ब्यक्तित्वलाई प्रेम नाम दिइएको हल्का र शुसुप्त मनोभावनाको कमिजमा उजागर परिरहेछन्। कोहि कोहि यो बर्गकाहरु पनि आफुलाई अलिक बहिरमुखि बनाउन उत्प्रेरित देखिन्थे - प्रेमको प्रस्ताब सम्बन्धितसम्म पुर्याएर।

सम्बन्धित - यहाँनिर मलाई यो शब्द "म्याच" गरेझैँ लागिरहेको छैन। यो सम्बन्धित शब्दले ती आफैँभित्र र सिर्फ आफैँमा प्रेमित्व जन्माइ, हुर्काइ, ब्रिद्ध बनाएर बिसर्जनमुखि बनिरहेका बेसहाराहरुलाई "80's" मा चलेको लामो लामो कलार भएको सर्ट र तिन बित्ता लामो मोहडा भएको पाइन्ट लगाएर आफुले आफैँलाई "हिरो" सम्झिरहेको एउटा "बिचरा" जस्तै बनएझैँ लाग्छ। मतलब यो कि एक्लै कोहि जुनसुकै "इफोर्ट" मा पनि कोहि अरुको सम्बन्धित हुन सक्दैन। यसो भन्नु व सोच्नु त 'आलु खाएर पेडाको धाक' लगाउनु मात्रै हो। भलै समएले आलुलाई पेडा भन्दा गहकिलो बनाएको किन नहोस्।

यी दोश्रो दर्जाबाट माथि उक्लन खोज्ने मेरा हितैशिहरुलाई चाहिँ म डेडऔँ दर्जामा सम्म राख्न सक्छु। किनकि यिनिहरु त्यति सामर्थ्य चहिँ राख्दैनथे जस्तो कि पहिलो दर्जाकाहरु प्रत्यक दिननै नयाँ प्रेम काहानी सुनाउन समर्थ थिए।

हामी "नयाँ होस्टेल" मा कहिलेकाहिँ त मध्यरात र भोलिपल्टसम्म पनि फलानो र फलानि, फलानोले फलानिबाट धोका, फलानोले फलानिलाई छाडेर तिलानि, तिलानिको "ट्र्याजिडी" आदि इत्यादिमा बिताइदिन्थ्यौँ। र प्रायस: म श्रोता नै हुँ। आज चाहिँ बक्ता बन्न नसके पनि लेखक बन्ने जमर्को गरिरहेको छु ताकि उनिहरु हुनसक्छ "रिडर" बनुन - पाठक उनिहरुकै काहानिको। यस्ता "लेट नाइट" कचहरिहरुले के निचोडपनि निकाल्थे भनेकि फलानिको "लाइन" मा त बाउन्नजना पुगिसकेरे नि! त्यस मध्यको ५१ औँ र ५२ औँ पनि त्यहिं हुन्थे। उनिहरुमा द्वन्द वा इर्स्या वा प्रतिसोधको भवना पटक्क देखिदैनथ्यो। ५२ औँ वाला ५१ औँ वालालाई रवाफका साथ भन्थ्यो - "म त ५२ औँ भएछु नि काले।" मानौँ ५२ औँ वाला अलिक गोरो छ र उसलाई त्यो फलानिले बढि मन पराउनेवालि छ। तर मलाई लाग्छ यो यसर्थ कि त्यो तिलानिले न ५१ औँ वालालाई कुनै "हिन्टस्" दिएकि छ न ५२ औँ वालालाई नै दिने वालि छ। अरु ५० जवानहरु पनि सबै उस्तै हुन - कोहि "इन्नोसेन्ट् फेस" देखेर पछि लागेका, कोहि "क्याफे" मा आमने सामने पर्दा एक नजर लागेकाले पछि लागेका, कोहि आकर्सक "फिजिक्स्" देखेर पछि लागेका, कोहि २ मिनेट बटोमा संगै पर्दा बोलिदिएकाले पछि लागेका र अरु कोहि सबै उनैको पछि लागेको देखेर लहै लहैमा पछि लागेका। अनि यसो पनि हुन सक्छ - कोहि एउटै जिल्लाकि भएकिले पछि लागेका, कोहि संगै "प्राक्टिकल्स्" परेकाले पछि लागेका, कोहि सिकाउन पाएकाले पछि लागेक, कोहि जांचमा आफ्नो नजिक परेर "एन्सर" सारिदिएकाले पछि लागेका, कोहि अनुहार र उस्तै सुन्दर लागेको न्रित्यको पछि लागेका।

तर कसैलेपनि फेरि अर्को कुनै त्यस्तै मौक पाएको वा उनलाई त्यस्तै अबसरमा सरिक् हुन अनुबन्ध गरेको जस्तो मलाई लाग्थेन। सायद यसो होला - उनी ती ५२ जना भन्दा बाहिरको अर्को कोहि राजकुमारको पछि परेकि हुन् जो बिदेशमा उच्चशिछ्याका लागि उडेको होस। भगवानले भलो गरुन्, यति धेरै "demand" मा पनि आफुलाई स्थिर् राख्न सकेकी उनको आफ्नो भन्नेले कोहि कुइरेनी अँगालेर नफर्कियोस।

हो यीनैहरुको र यस्तैहरुको ड्याङ् मा नै मैलेपनि मेरो जीवनका आवस्यकताहरु बटुल्ने प्रयास गरेथेँ। सबैले मान्नै पर्छ, ड्याङ् एउटै रहेसम्म सबै मुला ४०० ग्राम नै फल्दैनन्। म पक्कै पनि कमै थिएँ हुँला। हुनसक्छ ३९९ ग्राम। र जाति एउटै रहेसम्म कुनैपनि मुला कालो हुन सक्दैन (मेरो गिदिले भ्याएसम्म)। म पनि गोरोनै थिएँ - अरु मुलाहरु जस्तै। तर फरक कति चाहिँ पक्कै थियो भने अरु गहुँगोरो भए म सेतो थिएँ। अबस्यै, धेरै समानताहरु त भइनै हाल्छन् - एउटै ड्याङ्का मुलाहरुको। अनुमान गर्न सकिन्छ - म पनि कुनै "catagory" मा त पक्कै पर्छु। सबै मुलाहरुलाई विभाजन गरेपछि एउटैमात्र मुला फाल्टो बन्न सक्दैन। तर म आफैँमा "confirm" छुइन - म कुन् "catagory" मा थिएँ। यसो पनि त सम्भव छ - एउटै मुलाको "catagory"। यो पनि त अनिवार्य होइनकि विभाजन गर्दैमा प्रत्यक समुहमा एक भन्दा बढिनै सदस्य हुन्।

हुनसक्छ "catagory" खालि होस, Empty Set, NULL. तर म NULL पक्कै होओइन्। NULL भनेको सुन्य हो - नहुनु हो। म बिलाएको पक्कापनि छैन। म पारदर्शी पनि कदाचित् थिइन, छैन र हुन पनि सक्दिन ताकि विभाजन गरिरहेको मेरो कलमले मलाई नदेखोस। हो त्यसैले, म Unity Set - A catagory with single element. फेरि भन्नुहोला, एक्लो को अस्थित्व कसरि "exist" गर्न सक्छ? मलाई पनि त्यस्तै लाग्न खोजिरहेछ। तर बुझ्नुस - खोजिरहेछ मात्र, लागेको छैन।

Actually, सम्पुर्ण लाग्न खोज्नुहरुलाई नलाग्नुमा परिवर्तन गर्ने "Methodology" को खोजिमा छु - म। एउटा "Algorithm" को बिकाश गर्नु छ मलाई, जस्ले सम्पुर्ण लाग्नुहरुलाई नलाग्नु बनाइदेओस। कारण यो छ कि - यो 'लाग्नु' भनेको वास्तविक हो र जो तपाईँलाई यस्तो लागिरहेछ - त्यो अवास्तविक हो। लाग्नुले जहिले पनि "Reality" बोध गराउनै पर्छ - "वासु शशी" ले भनेजस्तै "सन्सारमा सबैभन्दा एक्लो जिव" मा। त्यसैले मलाई यस्तो लाग्छ र उस्तो लाग्छको अमुर्ततालाई म मुर्त बनाउन चाहन्छु। मेरो सोंच र खोज यो हो कि म त्यस्तो "Theory" पत्ता लगाउँ, त्यस्ता formulae derive गरौं जस्ले यो "यस्तो लाग्छ" लाई लाग्दैनमा परिणत गरोस् - सदैब। एउटा "Transformation" - वास्तविक हुनुपर्ने अवास्तविकताबाट सुन्य तर्फ। किनकि नहुनु भनेको सुन्य हुनु हो। फेरि पनि "सुन्य, NULL"। सायद जिवनको रहस्य नै यहि भएर होल - "हामी सबै अन्तत: सुन्यमा परिणत हुनेछौं।"

जति सुकै वादविवाद गरेपनि म समाधानमा पुगेझैं अझै लाग्दैन। म पहिलो वा डेड् औँ दर्जाको प्रेमी हैन - यो पक्का छ। सायद् मैले प्रेम नै गरेको छैन, तेसैले दर्जा पनि मिलिरहेको छैन। र अन्योलमा नपरौं, संसारमा जो सुकै claim गरोस्, ऊ वा उनी बेहद् प्रेमी हो वा हुन् भनेर, म ठोकेर भन्न सक्छु, म कम छैन। Contradiction. विरोधाभास भयो यहाँनिर - प्रेम् नगर्नु अनि फेरि प्रेम गर्नु। म त्यो प्रेमी हुँ जो बिशेषत: आफन्तहरुलाई बेहद् प्रेम् गर्छ। मेरो अस्थित्व यदि कायम् छ भने त्यो मेरो परिवारका लगि। जो सुकैलाई अधिकार् छ, मलाई गाली गर्ने। भन्न सक्नु हुन्छ, कस्ले गर्दैन आफन्तहरुलाई मायाँ। होला, सबैले गर्लान्। तर म नि गर्छु भन्न मलाई नि अधिकार् छ नि। फेरि भन्न सक्नु हुन्छ तँ स्वार्थी होस्, परिवारको मात्रै मायाँ गर्ने। बुझ्नुस् मैले "मात्रै" भनेर कहिं प्रयोग् गरेको छैन। तर मैले त्यो प्रेम् गरेको छु/छुइन वा गर्छु/गर्दिन मा चाहिँ confusion हो - जुन् कोहि परायालाई गरिन्छ, आफ्नो सँझेर। हो, सँझने मात्रै। किनकि जवसम्म त्यो आफ्नो हुदैन, त पराई - पराईनै हो। फेरि विवाद् - पराई कसरी आफ्नो बन्न सक्छ? Fortunately, पुरा ब्रम्हाण्ड तयार छ यो मान्न कि संसारमा सबैभन्दा आफन्त कोहि पराया नै बनिरहेछ र प्रचलन् युगान्तर चलिरहला झैँ देखिन्छ। यहाँनिर के मनन् योग्य छ भने - कोहि एकजना मात्र पराई आफन्तमा परिणत हुन सक्छ जो irriversible परिवर्तन हो - काठ बलेर खरानी बन्नु जस्तै। को सक्छ खरानीलाई काठ बनाउन? किनकी, आफ्नोलाई पराई बनाउन सक्ने कुनै technology, method, process, theory, formula, idea, algorithm, surgery, medication, तन्त्र, मन्त्र आदि केहि पनि विकास् हुन सकेको छैन्। र म मेरो भगवानलाई सर्वदा पुकारिरहन्छु - यस्तो कदाचित् नहोस्। जव कोहि आफन्त हुन्छ/बन्छ, त्यो कायमै रहिरहन्छ। अनि एक भन्दा बढि पराईहरु आफन्त बन्न सक्दैनन्। म त भन्छु त्यो असंभव हो। मन कागज को CANVAS हैन कि चाहे पुरानो चित्रलाई छोपेर नयाँ रंग भर्न सकियोस्। कागजैमा पनि त नयाँ चित्र कोर्दा कहिं कतै पुरानोको छनक्/सँझना आइरहन्छ। मनलाई विज्ञापन प्रस्तुत गर्ने holdig board कदाचित् ठान्न सकिंदैन जहाँ चाहेको वेलामा "Tuborg, where ever you are!" र नचाहेको वेलामा "सानो परिवार सुखि परिवार" उतार्न सकियोस्।

यो अघिल्लो अनुच्छेदको सुरुतिर मैले बिशेषत: शब्द किन प्रयोग गरेको भने कि म प्रेमी अरु धेरै थरिले पनि हुन सक्छु। गाऊँघरसंग को पिरती, आफु पढेका बिध्यालय- महाबिध्यालयहरुसंग को पिरती, आफ्नो राष्ट्र - आफ्नो माटोसंग को पिरती। कस्लाई पोल्दैन र आफ्नो माटो दुख्दा? कस्को आँखा रसाउँदैन र आफ्नो धर्ती रोइरहँदा?

अब यसो गरौँ - कतै मेरो आफ्नो catagory बाँकी रहेका अरु कुनै दर्जासंग पनि त मिल्न सक्छ - तिनिहरुलाई खोतल्ने प्रयास गरौं।

म तेस्रो दर्जाका प्रेमीहरु तिनीहरुलाई मान्छु - जो समयको कुनै एउटा बिन्दुदेखि सुरु भएको आफ्नो एकोहोरो र एकतर्फी उद्वेगलाई प्रेम ठानेर सदैव वचाइराख्थे। त्यस्ता प्रेमदासहरु पनि प्रसस्तै थिए उसवेला, मेरो circle मा। मलाई लाग्छ तिनीहरुले त्यो उद्वेगलाई तवसम्म कायम राखे हुन् जवसम्म उनीहरु अविवाहित रहे। हुनसक्छ, कोहि कसैले सुहागरात पछि पनि आफ्नो पुरानो मनोभावना/मनोकांक्षालाई कायमै राखेका हुन् - वहुत जतनसंग छिपाएर - आफ्नी नयाँ सहयात्रीसंग। तर धेरैली उप्रान्त संझिरहन सकेनन् नै होला - memory is to delete, अगाडि/पछाडि, ढिलो/चाडो। संझना विर्सनकै लागि त हो - सकुन्जेल्।

र तिनिहरु-जस्लाई धेरैली सफल प्रेमि/प्रेमिका (प्रेमजोडी) भने, भन्ने गर्छन् - समयले पनि त्यस्तै गरिरहोस्, गरिदेवस्। तर दुइ-चार दिनका रंगिबिरंगि कुराहरु र तान् तुन् पारेका रंगिन सपनाहरु मात्रैले प्रेम जिवन सफल नवन्न सक्छ। यस्ता प्रेमीहरु पनि उल्लेख्य नै थिए - हाम्रो कलेजमा। सुरुवात् जसरि भएको होस् - हामी एक आपस्तमा संपर्कहीन् नहुन्जेलसम्म त्यस्ता जोडीहरु रमाइरहेकै देखिन्थे। साथिहरु सुनाउथे - कसैको all India tour जाँदा वसेको पिरती, कसैको welcome program मा, कसैको कक्षा कोठामा। सुरुमा rejected धेरै मेरा सहपाठीहरुले पनि पछि सफलता पाएका थिए भनौं। मानौँ प्रेम् एउटा जाल हो, उनिहरु माझी - धेरैपटक हालिरहे - एकपटक फुत्क्यो, फेरि फुत्क्यो - एउटा स्थिर् तालको माछा - अन्तत: परिनै हाल्छ जालमा। हुनसक्छ, अझ चतुर् माझीहरुले त दुवाली छेकेरै वल्छि हाने हुन - उम्कने जुनै छिद्र नै बाँकि नराखेर।

हिजो मात्रै ३५- रुपैयाँमा किनेको मेरो कलम (अफसोस्, तपाईंसम्म आइपुग्दा यो कलमको मसी पक्कै नपोतिएको होला - यी शब्दहरुसंग), जो चाहि रहेछ यो पछिल्लो वर्गका संभवित सफल प्रेमीहरुलाई मात्र
प्रेमी भनौं - कुनै दर्जा नदिएरै। यसो गर्दा उनीहरु दर्जाहीन् प्रेमी भए। कति नमज्जाको छ हाम्रो संसार्। म चाहिरहेछ् - कुनै दर्जा नदिउँ। तर मैले दर्जा दिन नचाहेको catagory ले पनि automatically दर्जा पाइहाल्यो - दर्जा बिहिन् प्रेमी। क्षमा चाहन्छु यो अनायासता प्रति।

यो दर्जा दिने मेरो कलम्को strategy ले धेरैलाई आफु अन्यायमा परेको आभास मिल्न सक्छ। तेसैले यसरि बुझ्दा वेस् - यि दर्जाहरु नाम हुन् - नकि विशेषण। मात्र नाम - एक आपस्तमा छुट्याउन प्रयोग् भएका संज्ञाहरु। यसो भनेर/लेखेर मैले ब्याकरणको अस्थित्व माथि प्रष्न उठाउन चाहेको चाहिँ अवस्यै होवोइन्, यो त एउटा गल्तीलाई लुकाउन खोज्दा ह्वांग खुलेको अर्को गल्ती मात्रै हो। यो गल्ती पनि कस्तो, एक्काइसौं सताब्दी जस्तो, modern - तल छोप्यो - माथि उदाँग, माथि छोप्यो तल।

मैले आफु सजिलरी अटाउँलाकी भनेर दर्जाहिन वर्ग पनि उभ्याएँ। तर मेरो अन्तरले मानिरहेको छैन कि म यो तेस्रो वा दर्जा बिहिन दर्जाको प्रेमीहरुमा पनि पर्न सक्छु।

सुन्य हुनु असम्भब छ। एउटा मात्र सदस्यले समुह बनाउँदैन। किनकि समुह भनेको समुह हो। यो Mathematics होइन - जिवन हो, तेसैले Empty वा Unity Set सम्भब छैन। र जति समुहहरु छन्, म कहिं fit भइरहेको छुइन। यो म के भइरहेछु - हुँदा हुँदै नभए जस्तो, देखिंदा देखिंदै बिलाए जस्तो। मानौँ म कुनै मुखबाट गोल भनेर ओकलिएको चुरोटको धुवाँ हुँ - जुन् देख्दा देख्दै तुरुन्तै बिलाइदिन्छ। हो तेस्तै हुँ म - किनकि, न चुरोटको धुवाँ साच्चिकै बिलाएको हो, न म। बिलाउन बिज्ञानले दिदैन। म स्वयम् बिज्ञानको विध्यार्थी, बिज्ञानले असम्भव मानेको प्रक्रियालाई आत्मसात गर्न सक्दिन। तर यदि प्रक्रियानै हो भने त्यस्मा केहि न केहि क्रियाकलाप अवस्यै हुनु पर्छ। बिलाउनु पनि एउटा प्रक्रिया हो भने किन तेस्मा चाहिं केहि पनि नहुनु? मलाई आफ्नो मिल्दो गर्नु छ। बिज्ञानकै सहायताले म भन्न सक्छु - "Energy can neither be created nor distroyed. But it can be transformed from one form to another."

के त उसो भए मैले आफ्नो रुप परिवर्तन गरेको हुँ? के मेरो भेस बदली भएको छ त? ताकि म नचिनिउँ। यो पनि बेठिक कुरा हो। किनकि प्रत्यक वर्ष दशैंमा गाउँ जाँदा मेरो घर हँसिलो भएर मलाई नियालिरहन्छ, मेरो आँगन हर्सबिभोर भएर मेरो स्वागत गरिरहछ। मानौँ यो एउटा रहस्य हो। मानौँ अचम्म भयो - म छु तर छुइनँ। बिध्यालयमा पढेको "Unsolved Mystery" जस्तै - पानीजहाजको।

तर पक्का के चाहिं हो भने म तेहि ड्याङ्को हुँ। यो script लेखिरहँद म उपत्यका को एउटा लामो मध्यको local bus route मा छु, अन्तिम् सिटमा। Route को अन्ततिर एउटा सुन्दर आक्रिति अगाडितिरको सिटमा आएर बसेको छ। मेरा आँखाहरु diary को पानाबाट हटेर त्यो सुकोमल आक्रितिको उपस्थितिमा अल्मलिरहेका छन र वेला वेलामा अगाडिको सिट मथिबाट देखिएको सर्लक्क केसरासीले मेरो लेखाईप्रतिको एकाग्रतालाई धमिल्याइरहेछ। हो, तेसैले मेरो नि ड्याङ् उहि हो। र म "भिर् को चिन्डो उँधो न उँभो" हुँ सायद, किचल्टिएको केरा जस्तै - काँचाहरु काँचै रहे, पाकेका पाकिहाले, म खै के ......।

२०५९-७-७, काठमान्डौ।

नयाँ वर्ष

शुभकामना लथालिँगै छरिएछन्
सिसौका पालुवाहरु फेरिएछन्
घरको भित्ते पात्रो पनि बदलिएछ
करै लागेर सोधेथेँ संगिनिलाई
फेरि एउटा नयाँ वर्ष थालिएछ।

पुरानो शाल फेरियो नयाँ आयो
खै के भयो र देख्ने मैले
मेरि संगिनि पुरानै छिन्
चोलोको पाखुरो टालेकै छ
नाम्लोको डाम् बसेकै छ।

खै के भयो र कहाँ खोज्ने मैले
भुन्टेको भोक् चिच्याईरहेकै छ
च्यान्टीको जाडो काँपिरहेकै छ
सेतै फुलेकी मेरि आमा
आँसु पिईरहेकै छिन्।

खै के भयो र,
सिर्फ,
एउटा नयाँ अँकै त रहेछ - नयाँ वर्ष
एउटा नयाँ पात्रै त रहेछ - नयाँ वर्ष।

मेरि सँगिनि झोक्किइन्,
देखेनौ बुढा नयाँ वर्ष -नियालेर हेरत।

बल्ल पो आँखा खुले,
नयाँ वर्ष,
कपाल पालेर पनि आएछ
नयाँ वर्ष,
कपाल फालेर पनि आएछ
नयाँ वर्ष,
मुन्द्रि हालेर पनि आएछ
नयाँ वर्ष,
मुन्द्रि फालेर पनि आएछ।

टोल-टोलमा - Beauty Contest बनेर आएछ,
मोल - मोलमा - Fashion Show बनेर आएछ,
गितारको तार बौलाएर पनि आएछ,
मैयाँको प्यार मौलाएर पनि आएछ।

त्यसैले,
शुभकामना मेरि संगिनिलाई पनि
पाना आकारमा टालिदेउ त पाखुरो चोलोको
तिम्रो पनि नयाँ वर्ष गाँजिएर आइहाल्छ।

मन विग्रिएको दिन

२०५४-३-१९, पुल्चोक होस्टेल।

मन नहुनु हो, भइदिन्छ; नसोच्नु हो दिमाग, सोचिदिन्छ; नरुनु हो दील, रोइदिन्छ; नसम्झनु हो याद, सम्झिइन्छ; नदुख्नु हो मुटु, दुखिदिन्छ; नफुट्नुहो भवनाको बाँध, भत्किदिन्छ। नबगे हुन्थ्यो त्यो खोला, त्यो समय, यो जिन्दगी; बगिदिन्छ। अविरल, अनिस्चित यात्रामा। सागर असिमित छ, मन असिमित छ, भवाना असिमित छ, भुगोल बिकराल छ, इतिहासको गहिरो महासागर अटल छ, अडिक छ। भाँडो खाली बन्दैछ। के गर्नु मेरो देशको त्यो चाँद, म तेहाँ छु भने, जहाँ आमाको सुवास छैन, मात्रित्व विलाएको छ।

एउटा दिन थियो, एउटा समए थियो, एउटा जिन्दगी थियो। यादहरु ताजै छन: उमँग थियो, जोस थियो, जाँगर थियो; खुशी, सुख, सन्तोश, लगभग पुर्णता थियो। तर जिवन रित्तिदै जानु रहेछ, सिध्धिदै जानु रहेछ। गाग्रोको पानी कसैको प्यास मेटाएर सकिएको हो। तर जिन्दगी अनायासै सुक्दै गएको छ। अहिले सुख्खा छ, मरुभुमी छ, म्रिगत्रिष्णा नमेटिन सक्छ। जन्मनु, बढ्नु, हुर्कनु, जवान अनि बुढो हुनु; पढ्नु, ज्ञान हासिल गर्नु, प्रबुद्ध हुनु; बाँच्नु, मर्नु। क्रमैसँग समए बुढो हुदै जान्छ। सायद समएलाई बुढो बनाएर म आफु त्यहाँ रहन चाहन्थेँ, सँधै, जहाँ उमँग थियो, तरँग थियो, जिवनमा रंग थियो। तर कहाँ सकिनु? करोडौं बर्ष बिते हुन्, अरबौं पुर्खाहरु विलाए हुन्। म कसरी यत्रो ठुलो बिषमता सिर्जन सक्थेँ र?

क्रमै सँग मितिहरु थपिदै गए जिवन इतिहासमा। सोचेको थिएँ होला, त्यो दिन, यो दिन, २००५४ - ३ - १९ गते, धेरै टाढा छ। त्यो कहिल्यै आउँदैन। म त्यहाँ पुगें भने त्यो चन्द्रमा भित्र पुग्नु हो। सुर्यको उज्यालो म भित्र जगमगाउने छ। तर सोचाइ, कल्पना, सपना सायद सपनै हो। सपना वालुवाको पुल हो; बनाउन धेरै सजिलो। तर कसैले पनि सहारामा तर्न नसक्ने। मेरो पुल पनि सायद भत्कियो, आज आएर। अनायासै फेरि जिन्दगीको वाटो हरायो। त्यहाँ, कहाँ कहाँ घना जंगलमा, भयानक जनावरहरुको दर्दनाक् आतंकहरुमा। अन्धकार औंसीको रात, सायद दियोमा तेल सकियो। फेरि कसैले भरिदिने हो कि होइन? अरुले भरिदिएको तेल असुध्द पनि हुन सक्छ। अनकन्टारमै बत्ती झ्याप्प हुन सक्छ। तथापी आफैँ तेल भर्न गाह्रो रहेछ। प्रयासरत छु। मात्रै प्रयास् - अनिस्चित्, असमर्थ पनि हुन सक्छु। सोचेको थिएँ, त्यहाँ पुग्नु कुवेत हो, तेलै तेल, बत्तीहरु जतततै वाल्न सकिने। सधै सबैतिर उज्यालै उज्यालो। तर आज तेहाँ पुग्दा, पानीको प्यास पनि विकराल् - नमेटिने। कहाँको उज्यालो होस्।

अरुको उज्यालोमा भर् पर्नु विलाउनु हो। उज्यालो पाउन त आफैँमा उज्यालोपना हुनुपर्छ। तर कसरी आफैँमा उज्यालो समेट्ने? खाडल अझै बढ्न थालेछ। ठानेको थिएँ - त्यहाँ प्रसस्तै माटो पाइन्छ। उर्वरा, रसिलो। जिवन हरियो बन्नेछ। रमाइलो बन्नेछ। लहलह जिवन फुल्नेछ। मानिसहरु रमाउनेछन् - ममा। म आफैँ रमाउनेछु - ममा। तर कल्पनाको संसार एउटा लाम्खुट्टेको टोकाइमा गर्ल्याम् गुर्लुम्म भत्किएछ। म आफैँमा भएको उर्वरत्व रित्तिदै गएछ। हरियाली हराउँदै गएछ। आज एक्कासी ब्यूँझदैछु। समएले परको नेटो काट्नै लागिसकेछ। कसरी रोक्ने, कसरी पक्डने? मन कुँडिएर आयो। मुटु चिरिदै आयो। अनि दुई शब्द यी पानाहरुमा पिल्सिए। बस्, २०५४ शालको आषाढ १९ गतेको साँझ बित्यो। Diploma in Engineering को अन्तिम दिन वित्यो। मैले पाइन, सायद गुमाएँ। सुत्नु छ, किनकि उठेर कहिँ पुगिएन, ब्युँझिएर केहि गरिएन। तथापि भोलि विहान ६-७ वजे आँखा खुलिदिन्छन्। खै किन? थाहा छैन। सायद तेसैले, पर्सि विहान एउटा परीक्ष्या छ, परीक्ष्यै परीक्ष्या को स्रिँखलामा अर्को एउटा ईँटा। तर घर पुरा हुन नपाउँदै धस्किने हो, भत्कने हो, खै के हो? भविस्यलाई तेहिं छाडौँ।

भविष्यको कल्पनामा वर्तमान् जतिसुकै गुन्जिएपनि, भुतका, इतिहासका कटु कथाहरु सदा ताजै रहनेछन्। मन सधै कुँडिएरै कुँदिनु पर्ने हो। बित्त्दै जाने छ जीन्दगी, जसै तसै।

बस्।